آشنایی با انواع اعتیاد و مواد اعتیادآور و عوارض آنها می تواند به ما در برخورد مناسب معتادان و معالجه آنها کمک کند.

انواع اعتیاد

در سال های اخیر اعتیادهایی که بیش از همه توجه مردم را به خود جلب نموده است شامل مواد مخدری مانند هروئین، کوکائین و چسب می‌باشد و اگرچه این مواد مخدر بدون تردید موجب بدبختی‌ها و نابسامانی‌های بسیاری می‌گردد، اما در بیان ساده آماری مشکلات نسبتاً کمتری را در قیاس با دیگر اعتیادات ایجاد می‌نماید. متداول‌ترین نوع اعتیاد الکل، داروهای بنزو دیازپام و توتون است و تعداد افرادی که به چنگال یکی از این سه ماده گرفتار آمده‌اند حداقل ۱۰ برابر تعداد افرادی است که به تمامی دیگر مواد مخدر غیرقانونی مبتلا می‌باشند. میزانافسردگی، رنج و تالم ناشی از اعتیاد به الکل و بنزو دیازپام به مراتب بیش از میزان همان عوارضی است که بر اثر هروئین، کوکائین و دیگر مواد مخدر غیر مجاز پدید می‌آید.

الکل

معتادین به الکل تنها یک کار در زندگی دارند، به دست آوردن الکل و مصرف آن و نتیجتاً علاقه خویش را به دیگر جنبه‌های زندگی از دست می‌دهند از جمله زمان کار خویش را گم می‌کند،‌ از دوستان خود اجتناب می‌ورزند و به بستگان خویش بی‌تفاوت می‌گردند. روابط احساسی و جنسی آنان متوقف می‌گردد و سرگرمی‌های سابق خود را ترک می‌نمایند. الکلی‌ها تمایل بسیار به پنهان کردن آنچه انجام می‌دهند، جایی که می‌روند و دلایل آنها را دارند. آنان بسیار دروغ می‌گویند و از عزیزترین دوستان و نزدیک ترین خویشان برای خرید الکل دزدی می‌نمایند. وعده های بسیاری می‌دهند و به آنها عمل نمی‌نمایند. در بعضی از موارد بی‌توجه به نظافت و آراستگی ظاهر خود می‌شوند و در این مراحل اجتماعی با مشکلات مالی بسیار نیز مواجه می‌شوند.

علایم ظاهری اعتیاد شامل لرزش و ارتعاش دست، سوء هاضمه، بی اشتهایی، ناتوانی جنسی، غش، تشنج و بیهوش شدن، از دست دادن حافظه و تمایل فزاینده به ایجاد تصادفات منجر به جرح می‌باشند. علاوه بر این ترس و افسردگی، عدم تمرکز حواس و اختلال در خواب طبیعی از دیگر عوارض آن بوده ممکن است بسیاری از ساعات شب را بی‌خواب شوند و دچار تعریق و وحشت‌های شبانه گردند.

الکلی‌ها همچنین ممکن است به علت مستی و عدم رعایت قوانین و نظم رانندگی پس از مصرف الکل توسط پلیس بازداشت گردند که در صورت تکرار به کمک دیگران نیازمند خواهند بود. مصرف الکل در بلند مدت ممکن است به کبد و مغز صدمه بزند.

عوارض ناشی از ترک الکل برای معتادان شامل افسردگی و بی‌خوابی، عرق کردن، حال به هم خوردگی، گیجی، اضطراب، وحدت و استفراغ و بعضی اوقات کابوس‌های آشفته و ترسناک.

آمفتامین‌ها

معتادان به مصرف آمفتامین به علت کم اشتهایی لاغر می‌شوند، زودرنج می‌گردند آرام و قرار ندارند و نمی‌توانند بخوابند. اکثر معتادان این ماده مخدر آن را از طریق دهان به بدن خود وارد می‌سازند و بعضی آن را از طریق تزریق به داخل رگ استعمال می‌کنند که در این موارد آثار تزریق و نقاطی از بدن که رگ‌ها به آسانی یافت می‌شوند خود نشان دهنده اعتیاد فرد است. متدوال‌ترین جای بدن برای تزریق معتادان ساعد به خصوص آن قسمت از دست است که آرنج خم می‌گردد و هنگامی که رگ‌ها در این قسمت بدن در اثر تزریق‌های پی در پی صدمه می‌بیند معتاد به هر رگی بتواند پیدا کند متوسل می‌شود. بعضی از معتادان سعی می‌کنند تا از رگ های بازو استفاده نکنند زیرا آنها خوب می‌دانند که این عضو از بدن معمول‌ترین جا برای آزمایش اعتیاد فرد است. معتادانی که در مصرف و روش تزریق نکات بهداشتی را رعایت نمی‌کنند غالباً به زخم‌های عفونی در نقاط تزریق مبتلا می‌شوند.

معتادان به آمفتامین در زندگی خود تنها یک هدف دارند به دست آوردن و مصرف آن، آنان به خانواده، کار و دوستان خود بی علاقه می‌شوند و ممکن است به طور غیرعادی مرموزشوند و در بعضی موارد صداقت و درستکاری خویش را از دست بدهند. اگر آنان ناچار به خرید آمفتامین مصرفی خود شوند و پول کافی نداشته باشند ممکن است به سرقت هم حتی از دوستان نزدیک و بستگان خود دست بزنند. وعده‌ها و قول‌هایی می‌دهند که نمی‌توانند به آنها عمل نمایند.

آمفتامین چنانچه در مدت زمین طولانی مصرف گردد به کبد فرد معتاد لطمه وارد می‌نماید، مشکلات جدی روانی برای وی فراهم می‌سازد و او را گرفتار اوهام و خیالات می‌کند.

فرد معتاد به مصرف طولانی آمفتامین اگر بخواهد ترک اعتیاد کند، با عوارضی از جمله بیخوابی، خستگی، حساسیت و افسردگی مواجه می‌گردد.

بنزو دیازپام

معتادین به بنزو دیازپام معمولاً افسرده، خسته، بی‌حس و نسبتاً بیقرار می‌باشند. علاوه بر این علایم ممکن است تمایل به مخفی کردن آنچه انجام می دهند داشته باشند. اگر مقدار بنزو دیازپام رو به کاهش باشد مانند سایر معتادین ناراحت و بیمناک بوده و ممکن است مقداری از این دارو را در گوشه‌هایی از منزل خود مخفی کنند. با وجودی که از قرص‌های خواب‌آور استفاده می‌نمایند اغلب دچار بی خوابی می‌شوند. اگر مواد مورد نیاز خود را به طور غیرقانونی به دست می آورند ممکن است با مشکلات مالی روبرو شوند و امکان دارد حتی به سرقت از نزدیکان خود دست بزنند. صرف این داروی مخدر در مدتی طولانی امکان دارد صدماتی به فرد وارد سازد.

معتادانی که مصرف بنزودیازپام را ترک می‌نمانید از علائم گوناگونی رنج می‌برند. لرزش و لقوه، اضطراب زیاد، سرگیجه، بی‌خوابی، ناتوانی در تمرکز حواس، حالت استفراغ، احساس مزه فلز در دهان، افسردگی، سردرد، بی‌دقتی، حساسیت بسیار شدید به نور و صدا، خستگی، تار شدن چشم،‌ گر گرفتن و لرز کردن، دردهای عضلانی کوبیدگی بدن، ناتوانی در حرف زدن عادی، اوهام و خیالات، آشفتگی، عرق کردن و از حال رفتن.

کانابیس

هنگامی که کانابیس را مانند سیگار می‌کشند بوی مخصوصی در فضا می‌پیچید، استعمال کانابیس حواس انسان مانند لامسه، شنوایی و بویایی را تقویت می‌نماید و مصرف کنندگان آن ممکن است به اوهام و تخیلات پردازند و بسیار خوشحال و آرام به نظر آیند. قیمت این ماده گران است و کسانی که آنرا مصرف می‌نمایند ممکن است برای به دست آوردن آن با مشکلات مالی مواجه گردند. اگرچه مصرف کنندگانی که در کنار کانابیس مواد مخدر دیگری نیز استعمال می‌نمایند برای تهیه این ماده مشکلات مالی زیاد نخواهد شد.

مصرف طولانی این ماده گاهی موجب اختلالاتی در ریه مصرف کنندگان می‌گردد، اما بروز مشکلات جسمانی و روحی در آنان نسبتاً کمتر دیده می‌شود. خطر اصلی برای مصرف کنندگان این است که آنان غالباً در مسیر قاچاقچیانی قرار می‌گیرند که مواد خطرناک دیگری نیز عرضه می‌دارند. اکثر میلیون‌ها نفر از مصرف کنندگان کانابیس از مصرف این ماده پا فراتر نگذارده و به مصرف هروئین و یا کوکائین نمی‌پردازند، اما غالب مصرف کنندگان هروئین و یا کوکائین اعتیاد خود را با مصرف کانابیس شروع کرده‌اند.

کسانی که مقدار مصرف شان بسیار است پس از ترک با افسردگی، بیخوابی و اضطراب روبرو می‌باشند. ارتعاش بدن نیز از جمله عوارض متداول ترک است.

کانابیس (که به نام‌های بنگ بانگ، چرس، گنجه گوج، گرس حش حش، حشیش، هپ، هرب، خمپ هندی، ماری جوانا، مری جین، پات، رداویل، ریفر، اسمش، چای استیک تایلندی، ووید نیز معروف است) یکی از غیرقانونی‌ترین و در عین حال رایج ترین مواد مخدر در جهان است. گفته می‌شود که بین ۴۱ تا ۴۷ میلیون آمریکایی مصرف آن را آزمایش کرده‌اند و بین ۱۶ تا ۲۰ میلیون نفر نیز همواره آن را مصرف می‌نمایند. کانابیس برخلاف رواج آن از شهرت بدی برخوردار است و معمولاً با مخدری مانند هروئین و کوکائین در یک طرح قرار دارد.

سابقه مصرف کانابیس در قرون نوزدهم باز می‌گردد که در انگلستان و اروپای غربی برای ترک اعتیاد معتادانی که تریاک می‌خورند در دسترس قرار گرفت اما مردم هیچگاه از آن استقبال چندانی نکردند.

چسب‌ها و دیگر حلال‌ها

فردی که بوی چسب را از راه بینی استشمام می‌کند ممکن است سمت به نظر رسد، حرکات وی ناهماهنگ بوده و در صحبت کردن کند می‌باشد. این شخص ممکن است که در عالم تخیل و اوهام چیزهایی ببیند و بشنود یا چشمانش تار گردد. مو، نفس و یا لباس او احتمالاً بوی حلال می‌دهد و روی لباس وی لکه‌های چسب دیده می‌شود.

چنین شخصی ممکن است اشتهای خود را از دست بدهد و مبتلا به اسهال گردد. فرد معتاد به بوی چسب معمولاً بیقرار است به آسانی عصبانی می‌شود، اطراف دهان و بینی او قرمز رنگ است، بینی و چشم‌هایش آبریزش دارد و علایم سرماخوردگی و سرفه در وی مدت های مدید ادامه می‌یابد. از جمله مشکلات همگانی این گونه افراد غیبت از مدرسه و حاضر نشدن در محل کار است. پایبند به قول و قرارهای خود نبوده و غالباً نامرتب و کثیف می‌باشند. نظم خواب آنها بر هم می‌ خورد و برای به دست آوردن حلال‌های مورد مصرف خود ممکن است با مسایل مادی روبرو شده و نیز با مجریان قانون درگیر شوند. استشمام مواد چسبی امکان دارد به قلب، ریه، کبد، کلیه‌ها و سیستم عصبی فرد معتاد لطمه زند.

معتادانی که این ماده مخدر را ترک می‌کنند ممکن است با دردهایی در ناحیه شکم، حال به هم خوردگی، پا درد، خستگی و افسردگی روبرو شده و از این آثار و علایم چند روزی رنج برند.

چسب، تینر، رنگ، فیکساتور، بنزین پاک کننده، سوخت فندک، بنزین اتومبیل، واکس، مایع کفش، مواد تمیز کننده لوازم فلزی و استون‌هایی که برای پاک کردن لاک ناخن به کار میرود دارای بخار قابل احتراقی می‌باشد که می‌توان آنها را چه از راه بینی و چه از راه دهان استشمام کرد و پس از مصرف احساسی به انسان دست می‌دهد شبیه به حالتی که پس از مصرف ماده مخدر قوی دست می‌دهد.

هروئین، تریاک و مورفین (دیکلونال، متادون، پتی دین)

مصرف کنندگان هروئین معمولاً مردم چشم‌هایشان کوچک است، کم اشتها بوده، ممکن است پرخاشگر و حساس باشند، نتوانند بخوابند و تعرق بسیار داشته باشند، اگر این ماده مخدر از راه تزریق در رگ‌ها مصرف گردد آثار سوزن در نقاطی از بدن که دسترسی به رگ‌ها آسان است دیده شده و معمولی ترین جای تزریق در ناحیه ساعد و به خصوص در زاویه داخل آرنج است. هنگامی که این رگ‌ها بر اثر تزریق بیش از اندازه صدمه ببیند معتاد از رگهای دیگر بدن استفاده می‌نماید. بعضی از معتادان که می‌دانند تزریق در رگ‌های ساعد دست بسیار متدوال است و هنگام دستگیری از این ناحیه بدن معتاد مورد بازرسی قرار می‌گیرد از آن رگ‌ها استفاده نمی‌کنند. معتادانی که وسایل تزریقی بهداشتی ندارند و یا به ضد عفونی کردن آنها آشنا نیستند غالباً دچار عفوت نقاط تزریق می‌گردند. معتادینی که از راه بینی یا به وسیله دخانیات هروئین مصرف می‌کنند ممکن است به آبریزش بینی و یا چشم مبتلا گردند. مصرف کنندگان هروئین معمولاً به یبوست، عوارض عمومی سرما خوردگی و یا لرزش دایمی در بدن دچار می‌شوند.

معتادین به هروئین فقط یک هدف در زندگی دارند آن هم بدست آوردن و مصرف ماده مخدر آنها است و علاقه‌ای به هیچ چیز دیگری ندارند اگر دانش‌ٱموز باشند از مدرسه غیبت می‌کنند. اگر شاغل باشند سر کار خود حاضر نمی‌شوند از دوستان خود دوری می‌گزینند، روابط احساسی و جنسی خود را از میان می‌برند، سرگرمی‌های قدیم خود را ترک گفته غالباً مدت‌های طولانی سر جای خود می‌نشینند و هیچ کاری انجام نمی‌دهند. معمولاً علاقه به مخفی کردن اعمال خود داشته و غالباً از نظر ظاهری نامرتب، کثیف و لاابالی بوده و همواره مشکلات مالی دارند.

آنها غالباً به سبب همراه داشتن مواد مخدر و یا دزدی و گدایی برای خرید مواد مخدر، و حتی فروش مواد مخدر با پیس درگیر می‌شوند. مصرف کننده هروئین پس از مدتی از نظر جسمانی ضعفی و ناتوان و لاغر می‌شود و ممکن است دچار عفوت و یبوست گردد.

معتادان در حال ترک اعتیاد در ماهیچه‌های خود دردهایی مانند درد‌ آنفلوآنزا دارند و دچار اضطراب و سردرد، اسهال، سرگیجه، استفراغ و ضعف عمومی بدن می‌شوند